บทนำ: ปวดฟันคืออะไร และทำไมจึงปวด?
อาการปวดฟัน (Toothache) คือความรู้สึกไม่สบายหรือความเจ็บปวดบริเวณฟันหรือรอบๆ ขากรรไกร ความปวดนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็น สัญญาณเตือน ที่สำคัญที่สุดจากร่างกายว่าเกิดความเสียหายขึ้นในโครงสร้างฟันหรือเนื้อเยื่อรอบๆ แล้ว การเพิกเฉยต่อความปวดนี้อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงและค่าใช้จ่ายในการรักษาที่สูงขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
1. อาการปวดฟัน บ่งบอกถึงอะไรบ้าง? (การวินิจฉัยเบื้องต้น)
ลักษณะของอาการปวดฟันสามารถบ่งชี้ถึงสาเหตุและความรุนแรงของปัญหาที่แตกต่างกันได้
| ลักษณะอาการปวด | สาเหตุที่น่าจะเป็นไปได้ | ระดับความรุนแรง |
| ปวดจี๊ดเมื่อโดนของเย็น/หวาน และหายไปเร็ว | ฟันผุระยะเริ่มต้น, ฟันสึก, เหงือกร่น (เปิดเนื้อฟัน) | เบื้องต้น (มักแก้ไขได้ง่าย) |
| ปวดตุบๆ เป็นจังหวะ, ปวดตลอดเวลา | ฟันผุลึกถึงโพรงประสาทฟัน, มีการอักเสบ/ติดเชื้อของประสาทฟัน | ปานกลางถึงรุนแรง (ต้องการรักษารากฟัน) |
| ปวดเมื่อกัดหรือเคี้ยวอาหาร | ฟันร้าว, ฟันแตก, วัสดุอุดฟันหลุด, ฟันผุลึก, ปัญหาข้อต่อขากรรไกร | ปานกลาง (ต้องหาสาเหตุที่ทำให้เกิดแรงกด) |
| ปวดเหงือก, เหงือกบวมแดง, มีหนอง | โรคเหงือกอักเสบ, โรคปริทันต์, ฝีที่ปลายรากฟัน (Abscess) | รุนแรง (มีการติดเชื้อ) |
| ปวดร้าวไปที่หู, ขมับ, หรือลำคอ | ฟันคุดที่กำลังขึ้น, การติดเชื้อลุกลาม, ปัญหาข้อต่อขากรรไกร | รุนแรง (ปวดร้าว – Referred Pain) |
| ปวดฟันหลังการรักษา (เช่น อุดฟัน) | การปรับการสบฟันไม่เหมาะสม, ฟันมีความไวต่อการรักษา | เบื้องต้น (มักจะดีขึ้นเองใน 1-2 สัปดาห์) |
2. ปวดฟันทำยังไง และนำไปสู่อะไรหากละเลย?
ปวดฟันทำยังไง? (การดำเนินการที่ถูกต้อง)
- ห้ามละเลย: หากมีความปวดแม้เพียงเล็กน้อย ควรนัดหมายทันตแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุทันที
- หลีกเลี่ยงการกระตุ้น: งดการเคี้ยวอาหารบริเวณที่ปวด และหลีกเลี่ยงอาหารที่ร้อนจัด เย็นจัด หรือหวานจัด
- บันทึกอาการ: สังเกตและบันทึกว่าอาการปวดเกิดขึ้นเมื่อใด, ปวดนานแค่ไหน, และปวดลักษณะใด เพื่อแจ้งข้อมูลให้ทันตแพทย์อย่างละเอียด
ปวดฟันนำไปสู่อะไรหากละเลย?
การปวดฟันที่เป็นสัญญาณของการติดเชื้อหรือการอักเสบ เช่น ฟันผุลึก หากละเลย อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่อันตราย:
- การติดเชื้อลุกลาม (Dental Abscess): หนองจะสะสมที่ปลายรากฟัน ซึ่งอาจลุกลามไปยังกระดูกขากรรไกรและเนื้อเยื่ออ่อนบริเวณใบหน้า
- การติดเชื้อเข้าสู่กระแสเลือด: ในกรณีที่รุนแรง การติดเชื้อจากฟันสามารถแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นของร่างกาย (เช่น ช่องคอ, สมอง) ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
- ปวดฟันจนจี๊ดขึ้นสมอง: อาการปวดรุนแรงนี้มักเกิดจากการอักเสบเฉียบพลันของโพรงประสาทฟัน (Pulpitis) ซึ่งทำให้เกิดการกดทับของเส้นประสาทภายในฟัน ความปวดจะรุนแรงจนร้าวไปถึงศีรษะและหู นั่นแสดงว่าการอักเสบได้ดำเนินไปถึงขั้นวิกฤตแล้ว และมักต้องได้รับการรักษารากฟันฉุกเฉิน
3. ปวดฟัน วิธีแก้ด้วยตัวเองทำยังไง (การปฐมพยาบาลเบื้องต้น)
วิธีการเหล่านี้ใช้เพื่อบรรเทาอาการชั่วคราวก่อนถึงมือทันตแพทย์เท่านั้น ไม่ใช่วิธีรักษาปัญหาที่ต้นเหตุ:
- ทำความสะอาด: แปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันทำความสะอาดเศษอาหารที่อาจติดอยู่บริเวณที่ปวด
- ประคบเย็น: ใช้ผ้าขนหนูห่อน้ำแข็งประคบบริเวณแก้มด้านนอกเพื่อลดอาการบวมและชาความรู้สึกปวด
- น้ำเกลืออุ่น: กลั้วปากด้วยน้ำเกลืออุ่น (เกลือ 1 ช้อนชา ต่อน้ำอุ่น 1 แก้ว) ช่วยฆ่าเชื้อและลดอาการอักเสบ
- หลีกเลี่ยงการใช้ความร้อน: ไม่ควรใช้น้ำอุ่นหรือแผ่นประคบร้อนประคบโดยตรง เพราะอาจทำให้อาการบวมและอักเสบรุนแรงขึ้น
4. ปวดฟันกินยาอะไรได้บ้าง? (การใช้ยาบรรเทาอาการ)
ยาที่ใช้สำหรับอาการปวดฟันมักเป็นยาบรรเทาอาการปวดและลดการอักเสบ ซึ่งควรใช้ตามคำแนะนำของเภสัชกรหรือทันตแพทย์เท่านั้น
- กลุ่มยาแก้ปวดพื้นฐาน (Non-Opioids):
- พาราเซตามอล (Paracetamol/Acetaminophen): ใช้บรรเทาอาการปวดที่ไม่รุนแรง
- ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) หรือ นาพรอกเซน (Naproxen): เป็นกลุ่มยาแก้อักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ที่มีประสิทธิภาพสูงในการลดการอักเสบและอาการปวดฟันที่มีสาเหตุมาจากการอักเสบของเนื้อเยื่อประสาท ควรระมัดระวังการใช้ในผู้ที่มีปัญหาโรคกระเพาะอาหารหรือโรคไต
- ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics): ห้ามซื้อยาปฏิชีวนะมารับประทานเองเด็ดขาด ยาปฏิชีวนะจะใช้เฉพาะกรณีที่มีการติดเชื้อแบคทีเรียที่ชัดเจน (เช่น มีหนอง หรือบวม) และต้องได้รับการสั่งจ่ายจากทันตแพทย์เพื่อระบุชนิดยาที่เหมาะสม
5. อาการข้างเคียงที่อันตรายของปวดฟัน
หากอาการปวดฟันมาพร้อมกับสัญญาณเหล่านี้ ควรรีบไปโรงพยาบาลหรือพบทันตแพทย์ฉุกเฉินทันที เพราะอาจหมายถึงการติดเชื้อที่กำลังลุกลาม:
- ไข้สูงและหนาวสั่น: บ่งบอกถึงการติดเชื้อในระบบที่รุนแรง
- ใบหน้าหรือคอบวมอย่างรวดเร็ว: การบวมที่แพร่กระจายไปถึงตา หรือลำคอ อาจเป็นสัญญาณของ เซลลูไลติส (Cellulitis) ซึ่งเป็นการติดเชื้อที่ผิวหนังและเนื้อเยื่อใต้ผิวหนังที่อันตราย
- กลืนลำบากหรือหายใจลำบาก: การบวมที่คอหรือใต้คาง (Floor of the Mouth) อาจกดทับทางเดินหายใจ
- ปวดศีรษะรุนแรงและปวดร้าวที่หู: อาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อที่อยู่ใกล้สมองหรือการอักเสบที่รุนแรงมาก
อาการปวดฟันไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย แต่เป็นเสียงร้องขอความช่วยเหลือจากฟันของคุณ การบรรเทาอาการด้วยตนเองเป็นเพียงการซื้อเวลา แต่การรักษาที่ต้นเหตุโดยทันตแพทย์เท่านั้นที่จะหยุดยั้งความเสียหายและป้องกันไม่ให้ปัญหาลุกลามไปสู่การรักษาที่ต้องเสียค่าใช้จ่ายมากขึ้น และลดความเสี่ยงของการติดเชื้อที่เป็นอันตรายถึงชีวิต
หมายเลขโทรศัพท์: 02-096-4435
LINE OA: @atudental