เหตุผลที่การทำฟันพื้นฐานคือการลงทุนที่ชาญฉลาด

ทำฟัน เป็นคำที่หลายคนอาจมองว่าเป็นเรื่องของการ “ซ่อมแซม” เมื่อเกิดปัญหาแล้วเท่านั้น ซึ่งเป็นความเข้าใจผิดที่นำมาซึ่งผลกระทบทางการเงินและสุขภาพอย่างร้ายแรง การทำฟันที่แท้จริงเริ่มต้นจากการ “ป้องกัน” และการ “ดูแลรักษา” สุขภาพช่องปากขั้นพื้นฐาน ไม่ว่าจะเป็นการตรวจสุขภาพ การขูดหินปูน หรือการอุดฟันในระยะเริ่มต้น การลงทุนในหัตถการพื้นฐานเหล่านี้ คือการป้องกันไม่ให้ปัญหาเล็กๆ กลายเป็นหายนะร้ายแรงที่ต้องใช้การรักษาที่ซับซ้อน

ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับการทำฟัน: ผู้ป่วยจำนวนไม่น้อยมักรอจนกว่าจะรู้สึกเจ็บปวดอย่างรุนแรงจึงจะตัดสินใจเข้าพบทันตแพทย์ ซึ่งในเวลานั้น มักหมายถึงการผุที่ลึกถึงโพรงประสาทฟัน หรือการติดเชื้อที่ขยายวงกว้างแล้ว การประเมินตนเองว่า “ฟันยังดีอยู่” หรือ “ไม่รู้สึกเจ็บ” นำไปสู่การละเลยการตรวจสุขภาพช่องปากทุก 6 เดือน ซึ่งเป็นหัวใจหลักของการดูแลป้องกัน (Preventive Dentistry) ตรงกันข้ามกับการรักษา (Restorative Dentistry) ที่มีค่าใช้จ่ายสูงกว่ามาก

การละเลยหัตถการพื้นฐาน	ความเสียหายที่เพิ่มขึ้น	หัตถการที่มีค่าใช้จ่ายสูงกว่า (ต้องเสียเงินมากขึ้น)
ไม่ขูดหินปูน	โรคปริทันต์อักเสบรุนแรง	การเกลารากฟัน, ศัลยกรรมเหงือก, การปลูกกระดูก
ไม่อุดฟันผุระยะเริ่มต้น	ฟันผุลึกถึงโพรงประสาทฟัน	การรักษารากฟัน, การทำครอบฟัน
ปล่อยให้ฟันเสียหายหนัก	ไม่สามารถบูรณะได้, ต้องถอน	การทำรากฟันเทียม, การใส่สะพานฟัน

ส่วนที่ 2: หัตถการทำฟันที่ 1: การขูดหินปูน (Dental Scaling) – รากฐานของการมีเหงือกที่แข็งแรง

2.1 ทำความเข้าใจโรคปริทันต์: สาเหตุและความรุนแรง

การทำฟัน เพื่อรักษารากฐานของฟันให้มั่นคง เริ่มต้นที่การดูแลเหงือกและอวัยวะรอบฟัน คราบจุลินทรีย์ (Plaque) คือฟิล์มเหนียวที่ประกอบด้วยแบคทีเรีย ซึ่งหากไม่ได้รับการทำความสะอาดอย่างทั่วถึง จะเกิดการสะสมและแข็งตัวเป็น หินปูน (Calculus) หินปูนนี้ไม่เพียงแต่ทำให้เกิดกลิ่นปากและสีฟันที่ไม่สวยงาม แต่ยังเป็นแหล่งเพาะพันธุ์แบคทีเรียที่รุนแรง ซึ่งทำลายเนื้อเยื่อเหงือกและกระดูกรอบๆ ฟัน

โรคเหงือกอักเสบ (Gingivitis) เป็นขั้นแรกของโรคปริทันต์ อาการคือเหงือกบวมแดงและมีเลือดออกง่าย สามารถรักษาให้หายได้ด้วยการขูดหินปูนและการแปรงฟันที่ถูกวิธี แต่ถ้าปล่อยทิ้งไว้ จะพัฒนาไปสู่ โรคปริทันต์อักเสบ (Periodontitis) ซึ่งจะนำไปสู่การสูญเสียกระดูกรองรับฟันทำให้เกิดร่องลึกปริทันต์ (Periodontal Pocket) ฟันโยก และท้ายที่สุดคือการสูญเสียฟัน

2.2 ขั้นตอนการทำฟัน: การขูดหินปูนอย่างละเอียด

การขูดหินปูนถือเป็นหัตถการ ทำฟัน พื้นฐานที่สำคัญที่สุดในเชิงป้องกัน ทันตแพทย์จะใช้ทั้งเครื่องมือ อัลตราโซนิก (Ultrasonic Scaler) ที่ใช้คลื่นความถี่สูงในการสั่นสะเทือนและทำลายโครงสร้างหินปูนออกจากผิวฟัน และเครื่องมือทางทันตกรรม (Hand Instrument) สำหรับการเก็บรายละเอียดบริเวณที่ยากต่อการเข้าถึง โดยเฉพาะในร่องเหงือก

กระบวนการทำฟันขูดหินปูน:

1. การตรวจประเมิน: ทันตแพทย์จะตรวจประเมินปริมาณหินปูนและระดับความลึกของร่องเหงือก (Probing Depth) เพื่อวางแผนการรักษา
2. การกำจัดหินปูนเหนือเหงือก: ใช้เครื่องมืออัลตราโซนิกและมือเพื่อขจัดหินปูนที่มองเห็นได้ชัดเจน
3. การกำจัดหินปูนใต้เหงือก: เป็นการกำจัดหินปูนที่อยู่ลึกเข้าไปในร่องเหงือก เพื่อให้เหงือกกลับมาแนบสนิทกับฟัน
4. การขัดฟัน (Polishing): เป็นขั้นตอนสำคัญที่ตามมาหลังการขูดหินปูน เพื่อทำให้ผิวฟันเรียบ มันเงา ซึ่งจะช่วยลดการยึดเกาะของคราบจุลินทรีย์ใหม่ๆ ได้อย่างมาก

2.3 ผลลัพธ์ของการละเลยการขูดหินปูน

การละเลยหัตถการพื้นฐานนี้ไม่เพียงแต่ทำให้เกิดโรคปริทันต์เท่านั้น แต่ยังนำไปสู่หัตถการ ทำฟัน ที่รุนแรงกว่า เช่น การเกลารากฟัน (Root Planning) ซึ่งเป็นการขจัดหินปูนและผิวรากฟันที่เสียหายอย่างละเอียดลึกถึงรากฟัน และอาจต้องใช้ยาชาเฉพาะที่ และมีค่าใช้จ่ายสูงกว่าการขูดหินปูนปกติหลายเท่าตัว หากการเกลารากฟันไม่สามารถควบคุมโรคได้ อาจต้องเข้าสู่การ ผ่าตัดเหงือก (Flap Surgery) เพื่อทำความสะอาดกระดูกที่ถูกทำลาย ซึ่งเป็นการรักษาที่มีความซับซ้อนสูง และอาจต้องมีการปลูกกระดูกร่วมด้วย ยิ่งไปกว่านั้น โรคปริทันต์ยังเชื่อมโยงกับความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของโรคระบบอื่นๆ เช่น โรคเบาหวานที่ควบคุมได้ยากขึ้น และความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด

ส่วนที่ 3: หัตถการทำฟันที่ 2: การอุดฟัน (Dental Filling) – การหยุดยั้งการทำลายในระยะเริ่มต้น

3.1 กลไกการเกิดฟันผุและระดับความรุนแรง

การทำฟัน เพื่อบูรณะฟันให้กลับมาใช้งานได้ ต้องเริ่มต้นจากการทำความเข้าใจการผุของฟัน ฟันผุ (Dental Caries) เกิดจากแบคทีเรียในช่องปากย่อยสลายน้ำตาลและผลิตกรดออกมา กรดนี้จะทำลายโครงสร้างแข็งของฟัน ซึ่งสามารถแบ่งความรุนแรงได้เป็นระดับ:

• ระยะที่ 1: การผุของเคลือบฟัน (Enamel Caries): เป็นจุดขาวขุ่น (White Spot Lesion) ที่ยังไม่ลุกลามลึก ถ้าได้รับการดูแลด้วยฟลูออไรด์และสุขอนามัยที่ดีอาจสามารถหยุดการผุได้
• ระยะที่ 2: การผุที่ลึกถึงเนื้อฟัน (Dentin Caries): เมื่อผุลึกถึงเนื้อฟัน ฟันจะเริ่มมีอาการเสียวฟันเมื่อรับประทานของเย็นหรือหวาน และจำเป็นต้องได้รับการอุดฟัน
• ระยะที่ 3: การผุทะลุถึงโพรงประสาทฟัน: เป็นจุดวิกฤตที่แบคทีเรียเข้าถึงเส้นประสาทและหลอดเลือดในโพรงฟัน ทำให้เกิดอาการปวดรุนแรงและอาจนำไปสู่การติดเชื้อ

3.2 ขั้นตอนการทำฟัน: การอุดฟันอย่างพิถีพิถัน

การอุดฟันเป็นหัตถการ ทำฟัน เพื่อฟื้นฟูฟันที่เสียหายให้กลับมาใช้งานได้ตามปกติ กระบวนการนี้ต้องทำอย่างพิถีพิถันเพื่อป้องกันการผุซ้ำ:

1. การวินิจฉัย: นอกจากการตรวจด้วยสายตาและเครื่องมือแล้ว ทันตแพทย์อาจใช้ X-ray เพื่อตรวจสอบการผุที่ซ่อนอยู่ใต้ผิวสัมผัสหรือระหว่างซี่ฟัน
2. การเตรียมโพรงฟัน (Cavity Preparation): ทันตแพทย์จะใช้หัวกรอฟันเพื่อกำจัดเนื้อฟันที่ผุและติดเชื้อออกไปทั้งหมดอย่างระมัดระวังจนถึงเนื้อฟันที่แข็งแรง จากนั้นทำความสะอาดและเตรียมพื้นผิวฟัน
3. การใช้วัสดุอุดฟัน: วัสดุที่นิยมใช้ในปัจจุบันคือ วัสดุเรซินคอมโพสิต (Composite Resin) ซึ่งมีสีใกล้เคียงฟันธรรมชาติ ทันตแพทย์จะบรรจุวัสดุนี้ลงในโพรงฟัน
4. การฉายแสง (Light Curing): ใช้แสงที่มีความเข้มสูงเพื่อทำให้วัสดุอุดฟันแข็งตัวอย่างรวดเร็ว
5. การปรับแต่งรูปร่าง: ทันตแพทย์จะปรับรูปร่างและตรวจสอบการสบฟัน (Occlusion) เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถบดเคี้ยวอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่เกิดปัญหาการสบฟันที่ผิดปกติ

3.3 การเปรียบเทียบค่าใช้จ่ายและการรักษาทางเลือก

การทำฟัน ด้วยการอุดฟันในระยะเริ่มต้นถือว่าคุ้มค่าที่สุด เมื่อเทียบกับทางเลือกที่ต้องทำเมื่อมีการละเลย:

• อุดฟัน vs. รักษารากฟัน: หากการผุลุกลามถึงโพรงประสาทฟัน ผู้ป่วยต้องเข้ารับการ รักษารากฟัน (Root Canal Treatment) ซึ่งมีขั้นตอนที่ซับซ้อน ใช้เวลาหลายครั้ง และตามมาด้วยการทำ ครอบฟัน (Crown) เพื่อป้องกันฟันที่เปราะจากการรักษารากฟัน การรักษานี้มีค่าใช้จ่ายรวมที่สูงกว่าการอุดฟันหลายสิบเท่าตัว
• Inlay/Onlay: ในกรณีที่ฟันผุมีขนาดใหญ่เกินกว่าจะอุดด้วยเรซินโดยตรงได้ แต่ยังไม่ถึงขั้นต้องทำครอบฟันทั้งหมด ทันตแพทย์อาจแนะนำให้ทำ Inlay หรือ Onlay ซึ่งเป็นการบูรณะฟันที่ทำในห้องปฏิบัติการและนำมายึดติดกับฟันอีกครั้ง ซึ่งมีค่าใช้จ่ายสูงกว่าการอุดฟันปกติ

ส่วนที่ 4: หัตถการทำฟันที่ 3: การถอนฟัน (Dental Extraction) – ทางเลือกสุดท้ายที่พึงหลีกเลี่ยง

4.1 เหตุผลและข้อบ่งชี้ในการถอนฟัน

การถอนฟันเป็นหัตถการทำฟันที่ถือเป็นทางเลือกสุดท้ายในทางทันตกรรม เนื่องจากความสำคัญของฟันแต่ละซี่ในระบบการบดเคี้ยว ข้อบ่งชี้หลักในการถอนฟันมักเกิดขึ้นจาก:

• ฟันผุที่ไม่สามารถบูรณะได้แล้ว โดยเฉพาะการผุลึกใต้เหงือกมาก
• ฟันแตกหักหรือเสียหายจนไม่สามารถรักษาโครงสร้างเดิมไว้ได้
• โรคปริทันต์ขั้นรุนแรงที่ทำลายกระดูกรองรับฟันจนฟันโยกคลอนในระดับที่ไม่สามารถรักษาได้
• ความจำเป็นในการจัดฟัน (Orthodontic Extraction) หรือการถอนฟันคุด

4.2 ผลกระทบของการสูญเสียฟัน

เมื่อมีการสูญเสียฟันโดยไม่มีการทดแทน จะส่งผลกระทบที่ซับซ้อนต่อระบบช่องปากทั้งหมด:

• การเคลื่อนตัวของฟัน: ฟันข้างเคียงจะเริ่มล้มตัว (Tilting) เข้าสู่ช่องว่าง และฟันคู่สบ (Opposing Tooth) จะเริ่มยื่นยาว (Over-eruption) ลงมา ทำให้เกิดปัญหาการสบฟันผิดปกติและทำให้เกิดการผุได้ง่ายขึ้น
• การละลายของกระดูก: บริเวณที่ไม่มีรากฟันจะเกิดการละลายของกระดูกขากรรไกร ทำให้โครงสร้างใบหน้าเปลี่ยนไปตามเวลา
• ปัญหาการบดเคี้ยว: ประสิทธิภาพในการบดเคี้ยวอาหารลดลง ส่งผลต่อระบบย่อยอาหาร และอาจทำให้เกิดอาการปวดข้อต่อขากรรไกร (TMJ Disorder)

4.3 ทางเลือกทดแทนฟันที่สูญเสียไป (ทำฟันที่มีค่าใช้จ่ายสูง)

หากมีการถอนฟัน ผู้ป่วยจะต้องพิจารณาการทำฟันเพื่อทดแทนฟันที่สูญเสียไป เพื่อรักษาสุขภาพช่องปากโดยรวม ซึ่งหัตถการทดแทนเหล่านี้ล้วนมีค่าใช้จ่ายสูงและซับซ้อนกว่าการอุดฟันหรือขูดหินปูนมาก:

• การทำรากฟันเทียม (Dental Implants): เป็นการทดแทนฟันที่ใกล้เคียงฟันธรรมชาติมากที่สุด แต่มีค่าใช้จ่ายสูงที่สุดและต้องใช้ศัลยกรรม
• การใส่สะพานฟัน (Bridge): ต้องกรอฟันซี่ข้างเคียงเพื่อใช้เป็นหลักยึด ซึ่งเป็นการทำลายเนื้อฟันดีๆ
• การใส่ฟันปลอมแบบถอดได้ (Denture): เป็นทางเลือกที่ยืดหยุ่น แต่ประสิทธิภาพการใช้งานและความมั่นคงน้อยกว่าทางเลือกอื่น

การกลับมาดูแลสุขภาพช่องปากคือคำตอบ

สาระสำคัญของบทความนี้คือ การเน้นย้ำว่า การทำฟันเพื่อป้องกันเป็นกลยุทธ์ที่ดีที่สุดและประหยัดที่สุดในการรักษาสุขภาพช่องปากจะดีกว่าไหม ถ้าวันนี้เราจะเริ่มกลับมาดูแลสุขภาพช่องปากของตัวเองมากขึ้น ด้วยการหมั่นพบทันตแพทย์ทุกๆ 6 เดือน

การตรวจสุขภาพช่องปากและเข้ารับการทำหัตถการพื้นฐานทั้ง 3 อย่าง (ขูดหินปูน อุดฟัน และหลีกเลี่ยงการถอนฟัน) ตามกำหนดเวลา ไม่ได้เป็นเพียงการรักษา แต่เป็นการลงทุนในสุขภาพระยะยาวที่คุ้มค่าที่สุด เพื่อให้เรามีฟันที่แข็งแรง สามารถใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และหลีกเลี่ยงการทำหัตถการที่ต้องเสียค่าใช้จ่าย ความเจ็บปวด และความยุ่งยากที่มากขึ้นในอนาคต

หมายเลขโทรศัพท์: 02-096-4435

LINE OA: @atudental

www.atudental.co.th

• Facebook
• X
• Line